“เรื่องนี้ซับซ้อนหน่อย แต่เป็นประสบการณ์ที่ดีเลยอยากบันทึกไว้ครับ” เมื่อสองปีที่แล้วได้โอกาสเข้าไปค้นคว้าในคลังเครื่องพุทธบูชาพระบรมธาตุ ที่รักษาเครื่องบูชาอีกหลายหมื่นชิ้นซึ่งไม่มีที่พอจัดแสดง ได้พบ “จารึกหินชนวนแผ่นหนึ่ง” เป็นลักษณะจารึกสำหรับแปะผนัง จารึกแบบนี้ทำสำหรับแปะผนังวิหารโพธิลังกาซึ่งมีพระตั้งเรียงรายอยู่ เพื่ออธิบายว่าพระเหล่านี้คือพระอะไรมาจากไหน ปัจจุบันยังเหลือจารึกแบบนี้ติดอยู่แผ่นหนึ่งข้างพระห้ามสมุทร
จารึกนี้ทำไว้สำหรับติดข้างพระพุทธรูปองค์หนึ่ง ซึ่งเชิญมาจาก “วัด(พัทธ)เสมา” ลานสกา เมื่อ 4 มีนาคม 2451 อีกไม่กี่วันก็จะครบ 116 ปีของการเชิญพระองค์นี้มา แต่ปัญหาคือเราไม่รู้ว่าพระองค์ที่เชิญมาคือองค์ไหน เพราะจารึกแยกมาเก็บอยู่ในคลังพระธาตุแล้ว แต่พระน่าจะยังอยู่ที่เดิม เพราะพระที่ประดิษฐานไว้ตีนฐานโพธิลังกานี้ตรึงไว้กับฐานปูนเคลื่อนย้ายไม่ได้
ได้สอบถามที่วัดพัทธเสมาแล้วไม่มีความทรงจำว่าพระองค์ไหนมายังพระธาตุ ไม่เหมือนกรณี “วัดจันทร์ลานสกา” ที่กรมการเมืองเชิญ “พระลาว” ลงมา และยังมีผู้กำหนดหมายได้ว่าองค์ไหนคือพระลาวที่เชิญมา อีกทั้งพระลาวนั้นก็ยังฝีมือช่างเดียวกับพระลากที่ยังอยู่ที่วัด
วันก่อนได้ไปวัดพัทธเสมาเห็น “พระยืนห้ามพยาธิ” องค์หนึ่งอยู่ข้างพระลากสูง 90 ซม.เศษ ถามอดีตผู้ใหญ่บ้านแกว่าเป็นพระเก่าอยู่มาแต่แรก เห็นแล้วคุ้น ๆ ดูพระพักตร์คล้าย “พระยืนปางถวายเนตร” องค์หนึ่งสูง 100 ซม. “ในโพธิลังกา” ดูพระเนตร พระโอษฐ์ เข้าเค้า แต่ยังชี้ยากพระค่อนข้างถัว ๆ พระปางถวายเนตรนี้มีข้อพิเศษที่กนกปลายจีวรถ้าพระห้ามพยาธิที่วัดพัทธเสมามีกนกปลายจีวรเหมือนกันก็น่าจะเป็นช่างสกุลเดียวกัน ถ้าเป็นช่างสกุลเดียวกันก็เป็นไปได้ว่าเคยอยู่ที่เดียวกัน หมายเอาไว้ตรวจดู เพราะยังได้แต่เห็นพระไกล ๆ มีผ้านุ่งคลุมองค์อยู่
(ซ้าย) พระยืนห้ามพยาธิที่วัดพัทธเสมา (ขวา) พระยืนปางถวายเนตรที่โพธิลังกาวัดพระบรมธาตุนครศรีธรรมราช
จนมาได้รับอนุญาตให้ตรวจสอบพระยืนห้ามพยาธิที่วัดพัทธเสมา เมื่อเปลื้องผ้านุ่งพระออก ได้เห็นจีวรกางออกมีกนกปลายจีวรอย่างเดียวกันกับพระถวายเนตรในโพธิลังกา ก็เลยทำให้สนิทใจว่าพระถวายเนตรในโพธิลังกานี้คือพระในจารึกว่าเชิญลงมาจากวัดพัทธเสมาลานสกาในปี 2451 จริง เพราะฝีมือช่างเดียวกันกับพระห้ามพยาธิ แล้วยังไม่ปรากฏฝีมืออย่างนี้ที่วัดอื่น
ที่เชื่อได้อีกอย่างหนึ่งคือดูเทียบกับกรณีของวัดจันทร์ลานสกา การเลือกเชิญพระลงมายังพระบรมธาตุนั้น หากวัดไม่ร้างยังมีผู้ดูแลรักษาดีอยู่ จะเลือกเชิญพระสำคัญอันดับรองของวัดลงมา หรือเลิกเชิญองค์ใดองค์หนึ่งที่มีคู่อยู่ องค์หนึ่งยังอยู่กับวัดอีกองค์เชิญลงมาไว้พระบรมธาตุ
“ได้พบเรื่องนี้ทำให้คลายเรื่องที่ติดค้างมานานไปได้อีกเรื่องหนึ่ง”
(ซ้าย) จีวรพระยืนห้ามพยาธิที่วัดพัทธเสมา (ขวา) จีวรพระยืนปางถวายเนตรที่โพธิลังกาวัดพระบรมธาตุนครศรีธรรมราช
