ท่ามกลางสีสันและเสียงจอแจของ ตลาดกอไม้ไผ่ บ้านบ่อตรุ ตำบลบ่อตรุ อำเภอระโนด จังหวัดสงขลา มีเสน่ห์เรียบง่ายของขนมพื้นบ้านโบราณชนิดหนึ่งซ่อนอยู่ นั่นคือ “ขนมกอและฮฺ” ขนมบ้านๆ ที่ไม่อาจคุ้นหูคนปัจจุบัน อาจมีความสงสัยเมื่อได้ยิน การมาเยือนตลาดครั้งนี้ได้นำพาเรา (ผู้เขียน) และพี่อาจารย์เกื้อมาหยุดอยู่หน้าร้านขายขนมเล็กๆ ที่มีเพียงโต๊ะวางถาดขนมสีขาวโรยหน้าสีน้ำตาลดูเป็นผงๆ ผู้ขายเป็นหญิงสาวรุ่นใหม่ อายุราว15 ปี ผมเอ่ยถามอย่างง่ายๆ ว่า “นี้หนุมไหร”
“หนมกอและฮฺ” น้องสาวตอบอย่างฉับไว เมื่อถามต่อไปถึงรสชาติ เธอกลับตอบด้วยความซื่อตรงตามประสาคนรุ่นใหม่ที่ไม่คุ้นเคยกับขนมพื้นบ้านว่า “ไม่รู้นิเราไม่หอนกิน” คำตอบนี้ไม่น่าแปลกใจนัก เพราะ “ขนมกอและฮฺ” เป็นขนมโบราณที่คนรุ่นใหม่ไม่กินกันแล้ว เพราะเวลาผู้เขียนซื้อที่อื่นๆมักจะได้รับคำถามว่า ยังกินเป็นนะ เด็กยุคปัจจุบันไม่กินกันแล้ว
จากรุ่นสู่รุ่น : เคล็ดลับและส่วนผสม
เราตัดสินใจอุดหนุนขนมชิ้นใหญ่ในราคาย่อมเยาเพียงชิ้นละ 10 บาท ก่อนจะเดินต่อไปและได้พบกับ “มะ” (แม่) ของน้องสาว ผู้ซึ่งเป็นคนทำ “ขนมกอและฮฺ” นี้ขึ้นมาขายเอง การได้พูดคุยกับผู้สร้างสรรค์ขนมโดยตรงทำให้เราได้รับรู้ถึงกรรมวิธีและส่วนผสมอันเป็นภูมิปัญญา
ตัวขนม (ส่วนแป้ง) ทำจากแป้งข้าวเจ้า น้ำกะทิ กวนกับเกลือและน้ำตาลเล็กน้อย รสชาติจึงออก เค็มนิดๆ
หัวใจสำคัญคือการใช้เวลา กวนนานหลายชั่วโมงจนส่วนผสมข้นหนืด ก่อนจะนำไปเทใส่ถาดรอให้ตัวขนมอยู่ตัว
“หน้าขนม” (ส่วนโรยหน้า) คือเสน่ห์ที่ชวนหลงใหลที่สุด ทำจาก มะพร้าวคั่ว ตำรวมกับ กุ้งแห้ง จากนั้นนำไป ผัดกับน้ำกะทิและน้ำตาลทราย รสชาติจึงออก หวานหอมกลิ่นมะพร้าวคั่ว อย่างชัดเจน เมื่อเคี้ยวพร้อมกัน ตัวขนมที่นุ่มนวลรสเค็มปะแล่มจะเข้ากันได้อย่างลงตัวกับส่วนโรยหน้าที่มีรสหวานหอม
ภูมิปัญญาหลากหลาย ‘กอและฮฺ‘ ในบริบทสงขลา
“พี่อาจารย์เกื้อ” ได้เสริมข้อมูลที่น่าสนใจว่า ที่บ้านของท่าน ณ บ้านบางเหรียง ตำบลควนเนียง อำเภอบางกล่ำ จังหวัดสงขลา ก็มี “ขนมกอและฮฺ” เช่นกัน แต่จะแตกต่างกันเล็กน้อย โดยจะใช้ กุ้งแห้งผสมมะพร้าวคั่วและน้ำตาลทราย โดย ไม่นำไปผัดกับน้ำกะทิก่อน นี่แสดงให้เห็นถึงความหลากหลายทางวัฒนธรรมอาหารแม้จะเป็นขนมชื่อเดียวกัน
นอกจากนี้ ในบริบทของจังหวัดสงขลาที่มีถึง 16 อำเภอ “ขนมกอและฮฺ” ก็ปรากฏในรูปแบบที่แตกต่างกันไปอีก เช่น ผู้เขียนเองก็เคยลิ้มลอง “ขนมกอและฮฺ” ที่อำเภอนาทวี ซึ่งเป็น แป้งกวนกับกะทิโรยหน้าต้นหอมซอยที่กินกับน้ำตาลทราย เป็นต้น
“ขนมกอและฮฺ” จึงไม่ใช่แค่ขนมหวาน แต่เป็นตัวแทนของความเรียบง่าย ภูมิปัญญาท้องถิ่น ที่ใช้เวลานานในการปรุง และเป็นกระจกสะท้อนความหลากหลายทางวัฒนธรรมอาหารของสงขลา(มี16อำเภอ) เป็นมรดกทางรสชาติที่รอคอยให้คนรุ่นใหม่กลับมาลิ้มลอง เพราะจะเป็นผู้ที่ชี้ชะตาว่าขนมเหล่านี้จะยังมีต่อไปอีกไหมในอนาคต
(ตลาดกอไม้ไผ่ เปิดวันตอนเย็นของวันอังคาร ถึงวันศุกร์ พิกัด : https://maps.app.goo.gl/N1qmnMNJbY7UkrGP8)
