พยายามฝึกอ่านคัมภีร์ใบลานวันละนิด ไม่รู้ว่าจะทำได้ทุกวันไหม หรือจะต้องไปทำเรื่องอื่นก่อน มาชวนกันดูลานผูกนี้เป็นคัมภีร์มหาวงศ์แปล สมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ จารโดยท่านสมภารเกิด เจ้าอาวาสของวัดจันทาราม ท่าวังขณะนั้นครับ ลานผูกนี้จารในปี 2285 อีกสามปีจากนี้เรือคณะทูตลังกาขากลับจะอัปปางลงนอกชายฝั่งนคร คณะทูตพลัดเรือต้องพักอยู่ในเมืองนครร่วมปีหนึ่ง บางทีท่านสมภารกับชาวลังกาเหล่านั้นอาจจะได้นั่งเมาท์กันก็ได้
.
ในนครยังมีอีกหลายวัดที่มีคัมภีร์ใบลานซึ่งสร้างโดยอดีตเจ้าอาวาส และพระที่เคยอยู่ในวัดนั้นรักษาเอาไว้ นี่เป็นข้อสำคัญมากอันหนึ่งของการเก็บรักษาคัมภีร์ไว้กับวัด เป็นทั้งประวัติศาสตร์ และขุมภูมิปัญญาที่สำคัญซึ่งน่าภูมิใจมาก ๆ
.
เนื้อหาที่ปรากฏในมหาวงศ์ผูกนี้ปรากฏมีหลายส่วนที่ไม่มีอยู่ในมหาวงศ์ชั้นต้น เรื่องนี้ อ.รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูลเคยเสนอไว้ว่ามหาวงศ์แปลในครั้งรัชกาลที่ 1 ก็มีเนื้อหาจากวังสัฏฐปกาสินีฏีกามหาวงศ์เข้ามาขยายความ
.
มหาวงศ์ฉบับที่พบที่เมืองนครนี้ จึงน่าจะช่วยเติมภาพให้เห็นเทรดดิชั่นของมหาวงศ์แปลที่มีเนื้อหานอกไปจากมหาวงศ์ชั้นต้นมาตั้งแต่สมัยอยุธยา แต่ตรวจดูเนื้อหาในมหาวงศ์ฉบับนี้แล้วมีรายละเอียดเน้นสั้นยาวไม่ตรงกันกับฉบับ ร.1 อาจมีแหล่งข้อมูลหรือวิธีการขยายความจากฏีกาต่างเล่มกันก็ได้ครับ
.
คัมภีร์นี้พบอยู่แต่ผูก 2 เนื้อหาครอบคลุมตอนท้ายของปริเฉทที่ 1 แสดงการประทับรอยพระบาทบนเขาสุมนกูฎ ปริเฉทที่ 2 แสดงวงศ์พระมหาสมมติ จนถึงตอนต้นของปริเฉทที่ 5 เมื่อปาณกพราหมณ์นำเอาจันทคุตกุมารไปชุบเลี้ยง
.
ผมคัดมาตอนท้ายเป็นประวัติพระเจ้าจันทรคุปต์ ซึ่งมีโครงเรื่องน่าสนใจ คล้ายกับตำนานพังพการของเมืองนครมาก คือกล่าวถึงจันทคุตกุมาร ตอนเด็กเป็นหัวโจกในเหล่าเด็กเลี้ยงวัว เล่นเป็นกษัตริย์ขุนนางโจรกัน จันทคุตกุมารให้เอาเขาเนื้อเป็นด้ามขวาน เอาดอกบัวเป็นใบขวาน ให้เด็กที่เล่นเป็นเสนาไปตัดมือตัดเท้าเด็กที่เล่นเป็นโจรขาดเหมือนใช้ขวานจริง แต่ก็ต่อกลับคืนมาได้
.
ตำนานของพังพการก็มีโครงเรื่องเช่นนี้คือ มีบุญญาธิการเป็นหัวโจกในเหล่าเด็ก ๆ ได้ใช้ดาบไม้พาเข หรือดาบไม้ของเล่น ตัดคอเพื่อนด้วยกันขาด อาจมีเป็นการยืมอนุภาคจากเรื่องนี้มาใช้เพื่อแสดงบุญญาธิการของพังพการก็ได้ครับ ซึ่งเรื่องพระเจ้าปราสาททองเมื่อยังเป็นเด็กก็ใช้มุกนี้เหมือนกัน
.
————————-
||f23v ฆำ|| |1| เกฺริยนทฺังหฺลาย อฺันเรฺางเกฺางกฺัน เหตุนฺันเมฺิองนฺันไตชือวาเมารียนครแล ๚ะ แลสากฺยราชทฺังหฺลายกเสฺวยราชสฺมปตฺติไนเมฺิองเมาริยนครเทาสฺืปลูกหฺลานกฺันมา แลคฺนทฺังหฺลายไน
.
|2| ชฺมพูทฺวิปกไหชือมหากฺรสตฺรไนเมฺิองนฺันชือ ◯ วาทาวเมาริย<<-นค>>ราชแล ๚ะ ไนกาลนฺันสามลฺลราชองฺคนฺึง กมา ◯ ปฺลนเอาเมฺิองเมาริยนฺัน กภิฆาธทฺาวเมาริราช
.
|3| เจาเมฺิองนฺันเสีย ๚ะ ไนกาลฺลนฺันอคฺคมเหสิ ◯ ทฺาวเมาริยราชนฺัน มีคัรรพฺภพอ˝จไกฺลปฺรสูตกหฺนีไปอฺยูไนเมฺิองแหฺง ◯ ((?นฺึง)) ชือปุพฺพปุรนครปมินฺาน กปฺรสูตพฺระราชกุมาร
.
|4| องฺคนฺีง นฺางนฺันจไคฺรทฺอตกุมารนฺันเสีย ตฺวฺยอานุ ◯ ภาพฺพเทวตานฺางกเอาราชปุตไสหฺมอไวไนกาลฺลเมฺิอ{{ง}}จไกฺลรุงนฺางกเอา ◯ ไปทฺอตเสียแทปปฺรตูคฺอกวฺัวแหฺงนฺึง ๚ะ ไนกาลฺลนฺัน
.
|5| วฺวอุสภราชตฺวนฺึงชือจนฺทกุสุ<<-กฺพ>>พฺพราช เอฺากมาจฺากคฺอกแลฺวกอฺยีนฺเคฺรฺาปกุมารนฺันยู ตฺวฺยปุญฺญานุภาพฺพแหฺงราชกุมารนฺัน{{เ}}เองฺแล ๚ ไนกาลฺลเมฺีอรุงสฺวางแลฺว โคปาลจิงมายฺํงคฺอกวฺัวแลเหฺน
.
||f24r|| |1| กุมารฺนฺัน กปฺงเกฺิตคฺวามรฺัก ปฺรตุจลูกอุธร กเอากุมารนฺันไปเลฺิยงไวไนเรฺิอน กไหชฺือเจาจนฺธคุตกุมาร เหตุจนฺธอุสุภราชรฺกษาจฺิงเปฺน ๚ ไนเมฺิอกุมารไหฺญกฺลาแขงสามาตฺถเพฺิอจเลฺิยงวฺัวไต
.
|2| ไสลูกพฺราหฺมฺณผูนฺิงเปฺนสหายฺตฺวฺยโคปาลนฺัน เ ◯ หฺนจนฺทคุตกุมารกปังฺเกฺิตคฺวามสเนหา จฺิงฃอกุมารนฺันไปเลฺิยง ◯ รฺกษาไวไนเรฺิอน ๚ะ ไนกาลวฺันนฺึงจนฺธคุตกุมาร
.
|3| กไปเลฺิยงวฺัวตฺวฺยทารฺกทฺังหฺลฺายนฺัน คฺรนเหฺนจนฺทคุต ◯ กอตฺงไหเปฺนนฺายแกทารฺกทฺังหฺลฺาย จนฺธคุตกุมารนฺันชวนทารฺกทฺังหฺลฺาย ◯ เหฺนเปฺนราชกิริยา กตฺงอาตฺมาเปฺนพฺระญาแลฺวก
.
|4| ตังฺทารกทฺังหฺลฺายไนถานเปฺนอุปราช เสนาปติวินิ ◯ จฺเฉยฺยามาตฺร อาตฺมา{{เ}}เองฺไสเปฺนกฺรสตฺรกนฺังไนทฺามกฺลางโคปาลทฺัง ◯ หฺลฺายนฺัน ไนเมฺิอโคปาลทารกทฺังหฺลฺายกทำเปฺนโจร
.
|5| แลโคปาลทฺังหฺลฺายนำมาไสวินิจฺเฉยฺยากเอาโจรมาชิ จนฺทคุตกุมารกเริยกอำมาตฺรจังตสฺวาทฺานทฺังหฺลฺาย จฺงตัตฺหตฺถแหฺงโจรฺทฺังหฺลฺายเสิย โคปาลทารฺกทฺังหฺลฺายกอ˝ทูนวาหาขฺวาน
.
||f24vฆะ|| |1| ปมิไต จนฺธคุตฺตกุมารกเอาเขาเนฺิอเปฺนฑำขฺวาน กเอาฏฺักปฺัวเปฺนตฺวขฺวานแลฺว กไหแกโคปาลฺลอำมาตฺยทงฺหฺลฺาย แลโคปาลฺลอำมาตฺยทฺังหฺลฺายกกฺลาวแกโจรทฺังหฺลฺาย วาขฺวานนิทฺาวจันฺท
.
|2| คุตไหแกตูทฺังหฺลฺาย เพฺิอไหตัตฺหตฺถปฺาทแหฺง ◯ ทฺานทฺังหฺลฺายเสฺิยไนสฐารทินิ ๚ะ คฺรนโคปาลอำมาตฺยทฺังหฺลฺาย แล ◯ ตฺัตหตฺถปฺาทแหฺงโจรทฺังหฺลฺาย ตฺวฺยขฺวานนฺันไส หตฺถ
.
|3| ปฺาทฺแหฺงโจรทฺังหฺลฺายนฺันขฺาต จนฺทคุตกุมารนฺัน ◯ คฺรนเหฺนหตฺถปฺาทขฺาตออกไส กชัตไหแกโคปาลฺลทฺังหฺลฺายนฺัน วา ◯ ((?ทฺาน))ทฺังหฺลฺายจฺงตฺอ˝เขาตฺอ˝เขา โคปาลฺลทฺังหฺลฺายก
.
|4| ตฺอ˝หตฺถปฺาทเปฺนปฺรกติตูจเกฺานแล ๚ะ ไน ◯ กาลนฺันปาณกพฺราหฺมณกเทฺิยวไปโตยอนฺตัพฺพกเถิงถารทินฺัน ◯ กเหฺนอสฺสจัรรทฺังปวงพฺราหฺมฺณกพิสฺสวงฺงงฺงวยฺ
.
|5| จฺิงเรฺิยกจนฺทคุตกุมารนฺันไหนำเรฺิอนทิอฺยู แลพฺราหฺมณกไปตฺวฺยจนฺทคุตกุมาร ไหทฺรัพฺพพฺันกฺรสาปแกพฺราหมฺณนฺันแลฺว กเอาจนฺธคุตกุมารนฺันมาไหเรฺียนเอามนฺรเวท ไหอฺยูตฺวฺย
.
จบผูก
—————–
นั่งถ่ายถอดดูกะว่าถ้าปีนี้แผนไปลังกาไม่ล่ม จะเอาสิ่งที่ท่านจารนี้ไปอ่านถวายรอยพระบาทบนสุมนกูฎแทนท่านสมภาร แทนพระคุณท่านและวัดจันทารามที่เป็นแหล่งให้ผมได้เรียนรู้หลาย ๆ อย่างเกี่ยวกับเมืองนครในหลายปีมานี้
—————–
ลานผูกนี้ผมสำรวจพบเมื่อปี 2564 ได้ส่งไปขอความอนุเคราะห์ คุณพรทิพย์ ไพนุพงศ์ ผอ.หอสมุดแห่งชาตินครศรีธรรมราชขณะนั้น ช่วยทำการอนุรักษ์ให้แล้วครับ
.